Guite Tangthu

Thu masa: Nidang lai-in ih pute Tibet gam panin lal khia-in mun tuamtuamah bu sa kawikawi-in na om uh hi. Hun khat ciangin, Kawlgam lu lam panin lutsukin Tuikaang dung zui-in Gunkhawm na tung uh hi. Hih mun tengah innkip lokip taktak na nei mello uh a, leihawm sung, suanghawm sung peuh na bel uh hi. Tua ahih manin Zomite KHUL apiang kici uh hi. Kawlgam sungah hun sawtpi sung a ten khit nungah Shante hong khang uh a, tua ciangin Zomite in mualtung gam ki zuan hi. Taaksat khua panin CIMNUAI khua ki zuan hi.

1. Songthu leh anaunu Nemnep kiteng: Tua bangin khuakip hong neih khit uh ciangin, Pu Songthu in, Taaksat panin Cimnuai hausa semin Zomite na makaih hi. Songthu in a zi tawh hun sawt sim a ten khit nungah ta neilo-in om hi. Tua thu hangin a ci man ding lau ahih manin a zi’ kiangah hih bangin thu gen a, “Mi dang zi-in nei leng nang hong simmawh ding uh hi, tua ahih manin hih ka sanggamnu tenpih leng nang’ adingin hong hoih zaw ding hi,” ci-in lungkim sak hi.

Tua banga azi a lungkim sak khit ciangin anau nu Nemnep tawh lo giak khawm uh hi. Songthu in anaunu’ kiangah alungsim teng leh a ci man khak ding adahna thu teng genpihin a unau-un kiteng dingin hong thukim uh hi. Tua a lo giahna mun in Aisan lui gei ahih manin Aisan lo a kicih banah Aisante nupa ci-in ki ciamteh hi.

2. Nemnep in mang lamdang man: Nemnep pen a melhoih, a tha kicing simsim khatin ki gen hi. Nemnep zong asawt lo-in nau hong paai a, a nau paai sungin mang lamdangdang aman thei zel hi. Zan khat amang in a huan sunga Hual singpi heng sung nisuak in kap lela hi. Tua ni zang gui pen taang pha mahmah a, sakhitui hup bangin hual heng sung a sun hi. Tua bang mang lamdang amat ciangin lamdangsa-in Songthu’ kiangah a gen hi.

Songthu in tua thu a zak ciangin, “Thu lamdang khat hong ki hilh hi kha ding hi,” ci-in, huankhanga Hual heng sung a va et leh Nitui ai, aktui cia apha suangvom kilkel khat a mu hi. Tua ni tui ai Songthu in aksi a nuh pah hi. Tua ciangin taangbem tungah koiha, “Hih ni tui ai in hong siam ding ahih manin, ih bia ding hi,” ci hi. Tua ni tui ai a kep ni vua kipanin a lamdang mahmahin a masuan uh daupaina a om lam Songthu in thei hi. Tua ahih manin ni tui ai kipatna leh biak kipatna a hi hi, ci-in ki ciamteh hi.

Zan khat Nemnep in mang khat man leuleu a, amang sungah zingsang tunga ni suak panin a taang pha mahmah ni vang in taang bem tunga kikoih ni tui ai a tan leuleu hi. Tawmvei khit ciangin tua ni tui ai naungekin piangin nakpi-in a kap hi. Tua naungek la dingin a thawh leh a khanglo hi. Hih amang lamdang zingsang ciangin Songthu’ kiangah gen leuleu hi. Songthu in, “Ni in hong siam taktak hi ding hi,” ci-in a ngaihsun hi.

Nemnep in zan khatin mang lamdang khat hi bangin a man leuleu hi. Amahmah huan sungah um gui-in apo hi. Tua umgui zam in inn sung teng a khuh hi. Tua um gui tungah umgah hoih mahmah khat gah a, anun kawi sathau biing tawh kibang hi. Tua um gah pen ni vang taang pha mahmah in meikawm panin taanin nakpi a tei tawh sut bangin a sun kham hi. Tua ciangin tua um gah hong kitam kham a, naungek khat pusuak khia-in a kap hi.

Khatvei Nemnep in mang lamdang khat man leuleu a, amang sungah nisut laitakin ihmu-in a ki ngaihsut sungin, zana aksi ekkia tawh kibang pian khat, ataang pha mahmah vantung panin kia-in ama tungah a tu hi. Tua ataangpen in amah a khak ciangin asi ding zahin lau-in a awngkhia hi. Tua a awt in amah phawngin a khanglo hi.

3.Nemnep nausuak: Tua bangin mang lamdang tuamtuam a mat a sawtlo-in Nemnep in tapa khat hong nei hi. Nau a suah ciangin Songthu zong nuam mahmah a, “pasiante in cimang lo dinga hong siam hi, khan’sau henla nuvak, pavakin piang hen,” ci-in Thupha pia hi, kici hi.

4. Naumin phuak: Hausapa Songthu in tapa a neih ciangin, nuam lua ahih manin naumin phuak dingin a upat pihte a khawm hi. Naumin a phuah ma-un Nemnep in amang lamdang mat teng upate’ mai-ah a banbanin gen hi. Upate in zong lamdang sa-in, “Hih naungek in ni tawh kizopna thu nei hi,” ci-in ngaihsun uh ahih manun nau min dingin ni gui pan apiang hi cih deihna-in “Guite” phuak ni a ci uh hi.

5. Ni pan a piang Guite: Hih Nemnep mang sunga thute’ hangin ni in hong siam hi, Tua ahih manin hi bangin ni tawh kizopna ih nei hi, ci-in ngaihsun uh a, nidang lai akipanin Guite in ni pan a piang hi hang, ci-in ki gen hi. Hih thu siksanin Nampi’ ta ni in siam hi cih thu Zomite’ sungah gen belin ki nei hi.

6. Guite leh Thahdo ki unau ahihna: Nemnep in tapa Guite a neih khit ciangin a sawt lo-in Songthu in a zipi tawh ta a nei hi. Tua banga a zipi’ sungah tapa khat hong suah khiat ciangin a zi a itna leh azahtakna alahna a hih banah ngeihna man khat ahihna hangin Guite inn luahsak lo-in a zipi’ ta a luahsak hi. Hih a zipi’ tate in Thahdo-te a hi uh hi. Tua ahih manin Thahdote in apiang masa Guite in inn a luah loh hangin ih u hi ci-in zahtakin sa agawh uh ciangin a cingsa (Sacing) pia ngitnget uh a, tu ni dongin ngeina-in a zang uh hi.

7. Cimnuai-ah Guite hong khanna: Guite in aneu lai pan a pil vang a teitang khat hi a, a khan gualte tawh a kimawl ciangin a gualzo pen tawntung hi. A khan’ gual sungah buangual a hawm ciangin a zo penpa ahih manin makaipi a sem pah hi. Tua bangin a neu akipan ngal hat pah a hih manin agol ciangin zong sa beng tawntung a, sa minthang tampi apa’ kiang a tun hi. Tua ciangin apa in muang mahmah a, inn sung bangkua vaihawm leh thudot belin a nei hi. “Galman, sakap a mi’ tungah tuanna in Nampi suahna hi,” ci-in ahilh hi. Tua bangin Guite in amuanhuai tangval khat hong hi a, apa in zi a guan pah hi.

8. Cianlai-ah Songthu: Guite in pasal muanhuai khat a hong pian ciangin Songthu in Cinnuai khua nusia-in lal khia a, Cianlai khua asat hi. Hih thu Boo Siing Khuakhai’ gelhna suangpi mualsuang a kici laibu sungah: “Songthu in Cimnuai khua panin hong lal khia-in Tualphei tui ne-in Cianlai, Saizaang khua-ah teng hi,” ci-in kigelh hi.

Songthu alal khiat khit akipanin Guite in Cimnuai khua-ah Hausa a sem hi. Hawm leh gen siamin khua leh tui uk zia siam ahih manin khua zang bup in ankhing khamin nuam a sa uh hi.

9. Nigui: Guite in tapa khat a nei hi. Tua atapa pen ni pan piang ahihna bulphuhin Nigui a phuak hi. Nigui in pianpih sanggam nei kha ahi zongin ki theilo hi. Khangluite in inn luahpa’ min bek na ciamteh uh hi. Tulpite in inn luahpa’ min bek tawh na phuisam uh ahih manun nauzaw tampi’ khang kikan zo nawnlo hi. Nauzawte in tul a khen uh ciangin a tul khenpa’ khang panin na pan leuleu uh ahih manin, khanggui kanna haksa mahmah hi. Guite in tapa Nigui a neih khit ciangin si a Cimnuai khua-ah kivui hi.

10. Gui Gen: Nigui in tapa khat nei a, amin dingin Guigen a phuak hi. Nigui pen Cimnuai mahah si-in kivui hi. Guigen in apa’ hawm leh gam’ teng luahin Cimnuai mahah Hausa semin amang hi.

11. Guimang: Guimang in zong apu leh apa’ hawm leh gen teng mah hawmin amang hi. Tapa a neih ciangin amin Guimang a phuak hi. Guimang akhan ciangin, khuakim khua pamah khua kisat kawikawi zo hi. Songthu in Cimnuai panin alal khiat nungah mi pawl khat zong mundang zuanin a pem uh hi. A hih hangin Cimnuai khua mah khuapi-in nei a, Guimang hawm lehna sungah om ciat uh hi. Tua ahih manin Guimang in,

Khuakim a min siahin dem lo, ka khua cimtui tungah ka vang kammei sang lah sazawnge, na ci hi. Hih la pen khanglui la hi a, a bul leh adawn neilo a kisa a hi hi.

Guimang in tapa Mangsum nei hi. Tua bangin Cimnuai khua-ah nuamsa-in a om khit ciangin hawm leh gen zo-in si a, Cimnuai khua mahah ki vui hi.

12. Mangsum: Mangsum in apa’ sih khit ciangin nu leh pa’ min leh za akipanin neih leh lam teng luahin hawm leh gen siam ahih manin, khua leh tui in muangin kim leh pam in zong a bel uh hi. Pu leh pa’ ngeina leh biaknate puahin hahkat mahmah a, mi khempeuh in itin muang uh hi. Tua hunin Mangsum in la phuak a:-

(a) Pu von thang aw ii kasualna omlo, sunni sang lahsa zawnge,
(b) Sun ni sang lah sa zawnge melmak tengin sih khum bang hong zuan nah e, na ci hi.

Mangsum in tapa Tuahciang nei-in a si hi. Pu leh pate mah bangin Ciimnuai-ah kivui hi.

13. Guite in Cimnuai a nusiatna: Mangsum’ sih ciangin atapa Tuahciang in Cimnuai khua-ah teng hi. Tuahciang’ hun ciangin khua sung, gam sung ki ukna leh sihni nopni a khua sung ki zopnate puahpha-in ngeina kip apiang sak hi.

(1) Bangkua sung: Sihni nopni a bangkua sungah nasem silbawl dingin dongta kici mi pawlkhat kiseh tuam hi. Tuate in Thallohpi kici sanggam pi, bangkua pipa khat kikoih hi. Tua zomin Thusa hai tawipi, kici tanu pi leh tanu naulai, tanu thumna haihawl, Pu, nuphal, sanggam, zawl, ci-in adawldawlin pan mun sehna nei dimdiam uh hi.
(2) Biakna: Khua leh tuite a ci adam theih nading ngaihsutsakna-in Siampu, Khongkhai, aisan cih bangin dawisa siampu anamnamin kikoih hi.
(3) Siksek Khua mite tu zat hei zat leh Teipi, namsau, galhiamte asek dingin aveng sungah siksek khat ciat akoihsak hi.
(4) Galvai sa vai: Gal leh sa-ah amakai dingin galhang pasal kimkhat akoih hi. Tua mite in gal vai sa vai-ah makai uh a, galkap maang a omsak uh hi. Galbeng sa bengin a kuan uh ciangin galmai phu dingin a koih uh hi. Upate vaihawmte zomin zahtakna angah mite a hi uh hi.
(5) Tangko: Upa vaihawmte tawh kopin na sem a, mipite in sep leh bawl ding vaihawmna a om ciangin khua sungah tangko-in a zang uh hi.
(6) Upa vaihawm: Hausapa’ thu dot leh vaihawmte a hi uh hi. A vengvengah upa koih a, ukna za pia hi.
(7) Siampi pal am: Mi khat a sih ciangin ki mawk koih theilo a, biakna ngeina cing tawh vui kul hi. Tua bang ngeina sem dingin langkhen ki tuamkoihin, tua pa bek in misi kivui nading lang khen thei hi. Tua mah bangin khuangtum teilek cih bangin zeksa sem ding mi atuamin kikoih hi. Tuate lo-in si kivui theilo hi.

(a) Ka khuamual pi aw ci’ng, Cim khua mualpi aw ci’ng, seino ka thah lu aw lelah phual va bangin tuang nahe”, na ci hi.

Tuahciang in Geltui khua-ah nuamsa mahmah a, galman sakap bek hilo in a khing asa zong kham hi. Tuahciang, Geltui khua-ah tek sih hi, ci-in kiciamteh hi. Tuahciang in ta pasal Lamlei leh Hauzel nei hi.

14. To neih kipatna: Ngeknguk khan kipat ciangin tanglai a apu Lamlei in agalmatte’ sung pan apiang Khupthangte unau teng inn leh lo guan hi. Tua banah bangkua kizopna ngeina khat tawh a paikhia sak hi. Ngeknguk in, “ Tute aw, ih ki-it ih ki ngaihnate amang lo dingin pusa na thoih uh ciangin dawithoih saliang nong puak ding uh hi. Tua bang hi leh na tel na ziak uh a nene ka hi ding hi,” ci-in gen hi. A tute in zong tua mah bangin pusa athoih uh ciangin saliang ziak a puak tawntung uh hi. Tua banga apuak zel uh saliang pen “to” sa na kici a tua akipanin “to” hong piang ahi hi. to kici pen zawhthawh thu tawh apiang pawl khat a om tei hangin, a tam zaw kikep kikhualna pana hong piang a hi zaw hi.

15. Govum: Tonlun asih ciangin a tapa Govum in pu leh pa mah bangin Kalzangah hausa a sem hi. Galsiamin galhang ahih manin khuakim khua pam simin zo kawikawi a azawhna khuate-ah taangseu leh saliang a kai hi. Govum kalzang khua mahah si-in kivui hi. Govum a sih ciangin atate in hi bangin la a phuak hi.

(a) Puvon thang leh thawm ii zuapa miliam hong sing omlo,
(b) Tungthang vanpi’n mei hong sing hi e,

Tanglai-in Guite mah na mang pen a, tua khit ciangin Thawmte in na zo hi. Tua ahih manin Govum in, “Ka pu ka pa leh Thawmte hong ban, hong dem zo omlo a, ih tungah vanpi bek mah hong demzo om hi,” ci-in a kisaktheihna la a hi hi.

16. Tonmang: Tonmang in apa’ sih khit ciangin pute apate mah bangin Kalzaangah Hasaupi sem a, pu leh pa’ gam’ luahin amang hi. Pu leh pa’ ngeina bangin taangseu, saliang a kai hi. Khawhsa an leh tui khamin om a gal ai-in sa a ai hi. Pu leh pa’ ngeina teng khempeuh a zo hi.

Tonmang in Kalzangah a vaihawm hunin Saizang leh Dimpi khua-ah Tawmbing leh Gualnamte Hausa-in na om uh a, Guite pawl tawh a kinai uh hangin a kiho thei kei uh hi. Atawpna-ah Guite pawl in Pawihang tawh kopin Mangvumte pata na simin na zo uh hi. Dimpi pen Guite’ khut nuai-ah om hi. Mangvum in khua a nusiat ding ciangin la na phuak a,

(a) Alci tui leh Dimtui vangkhua ngai lo bangin tuang nu sia’nge,
(b) Lai-ah na e ngilhloh ding aw, khuai bang han na’n lawm sa’nge” a ci hi.

Tonmang in, Guimang, Guiluah, Mangkim, Mangzilte a neih khit ciangin si a Kalzang khua-ah kivui hi.

Online tung pan a kila hi-in a gelh kitheilo hi...

Copyright © 2006 - Sian Tongluan.

Theme Customizer

Gaussian Texture



Gradient Background